एक साधू
एका पायावर उभा आहे
पंधरा वर्षांपासून
थक्क बातमीदार
आदराने झुकतो
विचारतो,
एका पायावर उभे राहण्याचे कारण महाराज?
साधू गर्वाने मान सरळ करतो
छाती फुगवून सांगतो, 'लोककल्याणासाठी पोरा!'
एक साधू
एक हात उचललेल्या अवस्थेत अकरा वर्षांपासून
विस्मयचकित बातमीदार विचारतो
हात उचलून ठेवण्यामागचा उद्देश काय हे महात्मा?
हाताकडे डोळे रोखून सांगतोय साधू
'लोककल्याणासाठी वत्सा!'
एक साधू
काटेरी झुडूपांवर पडलाय
पंधरा वर्षांपासून
नतमस्तक बातमीदार विचारतो,
काट्यांच्या शय्येवर झोपण्याचा उद्देश
काय हे देवपुरुषा!
काट्यांच्या वेदनांनी काहीच त्रास
झाला नसल्याचे सांगू पाहणारा साधू म्हणतो ' लोककल्याणासाठी मुर्खा!'
पंचेचाळीस किलोंच्या जटांचे ओझे पेललेल्या साधूला विचारतो,
बातमीदार...
'हे ओझे पेलण्यामागचा हेतू काय आहे गुरुदेव?'
ओझे म्हटल्यामुळे संतापतो साधू
हाकलून देतो तो बातमीदारास.
नाही विचारत बातमीदार
नाही विचारु शकत
सत्तेला सवाल.
व्यवस्थेविषयीची खंत नाही
तर कसे साधणार लोककल्याण?
सांगतोय,
वटवट्या साधू की हठयोगाने तो
पृथ्वी उलटवू शकतो
पण नाही विचारू शकत बातमीदार
की हे महात्म्या,
चेंगराचेंगरी तरी का नाही रोखली
मग हठयोगाने?
का लोककल्याणाची संधी गमावली?
रील वाजतेय प्रसारमाध्यमात
रील घुसतेय आमच्या डोक्यात
रील नाचतेय आमच्या आसपास
रील धावतेय आमच्या धमन्यांत
लोककल्याणाच्या वाटेवरती पेंगत असलेल्या लोकांपर्यंत
पोहोचवल्या जातात रील्स
पोहोचवले जातात
वर्षानुवर्षापासूनचे साधूंचे प्रयत्न
साधूंचे हठ
आणि हठामुळे कणाकणाने क्षीण
होत चाललेले साधू
पोहोचवली जाते,
निशाण फडकवणारी संस्कृती,
झेंडे गाडत असलेला धर्म.
सत्ताधीश खुश आहे
लोककल्याणाची ही फायदेशीर
पद्धत आहे
की लोककल्याण हा राजाचा नव्हे
तर ईश्वराचा,
साधूंचा प्रांत आहे!
दूर कुण्या प्रदेशातून
वारे वाहात येते
सांगते,
एक शेतकरी
आमरण उपोषणाला बसलाय
कुठला बातमीदार नाही जात
तिथे विचारायला
की,
आमरण उपोषणाचे कारण काय?
सत्तेच्या माथ्यावर बळ आहे
सत्तेला पाहिजे असते
कुंभमेळ्यासारखे व्हावेत सगळे लोक
देवाकडे मागावे कल्याण,
देवाकडे मागावी भाकरी,
देवाला ऐकवाव्यात अडचणी
आणि राजाला राज्य करु द्यावे!
सत्ता
कुंभमेळ्यात पैसा ओतते
लोककल्याणरत साधू
पूजनीय असल्याचे सांगते
आणि
आमरण उपोषणाला बसलेल्या
शेतकर्याला राजद्रोही म्हणते.
सत्तेचा आपला उन्माद आहे
सत्तेचा आपला रुबाब आहे
सत्तेची आपली मस्ती आहे
सत्तेचे आपले सोयीचे क्षेत्र आहे
जिथे
आमजनतेला प्रवेश निषिद्ध आहे!
आमजनतेसाठी कुंभमेळे आहेत!
मेळ्यांमध्ये धुंद राहावे जनतेने!
राजाचे काम राज्य करणे आहे
राज्यकारभारात खोडा घालणारे,
आमरण उपोषण करणारे शेतकरी
राजद्रोही आहेत,
अशी
राजाची घोषणा आहे
आमरण उपोषणाला बसलेला
शेतकरी हसतो आहे
राजाच्या संरक्षित क्षेत्रात जायला
कचरतोय तो,
राजद्रोहाच्या बिल्ल्याला जर घाबरला असता तर आमरण उपोषणाला बसला असता का?
आमरण उपोषणाला बसलेला शेतकरी
जेव्हा जेव्हा हसत असतो
राजाची झोप उडून जायला लागते
उपोषणरत शेतकरी
जेव्हा जेव्हा हसायला लागतो
राजाच्या शांत सत्तेच्या शांत पाण्यात
अस्वस्थतेच्या लाटा उसळायला लागतात
राजा जाणतो
हठयोगामुळे आजवर
नाही उलटली पृथ्वी
पृथ्वी उलटू शकते नक्कीच
आमजनता जर
मेळ्यांमधून बाहेर पडून
रस्त्यांवर उतरायला लागली तर
राजाला ठाऊक आहे
हजारो मेळ्यांवर भारी पडू शकतो
एक जनआक्रोश
हजारो साधूंच्या हठयोगापेक्षा
थोर आहे एका शेतकर्याचे
आमरण उपोषण.
कुंभमेळ्याच्या आडून
लोककल्याणापासून पळ काढणारा राजा
कसा असतो
बघायचे असेल तर
संस्कृतीच्या रक्षणात
खंगत चाललेल्या
आपल्या राजाला नीट बघा!
मराठी अनुवाद
भरत यादव
Bharat Yadav
मूळ हिंदी कविता
कुम्भ में
एक साधु
एक पैर पर खड़ा है 15 बरस से
विस्मृत खबरनवीस अदब से झुकता है
पूछता है एक पैर पर खड़े रहने का सबब क्या है प्रभु
साधु गर्व से गर्दन सीधी करता है
सीना फुलाकर कहता है "जनकल्याण हेतु बच्चा"
एक साधु
एक हाथ उठाये है 11 बरस से
हैरान खबरनवीस पूछता है
हाथ उठाये रखने का उद्देश्य क्या है महतमन
हाथ की तरफ आंखे उठाकर कहता है साधु
"जनकल्याण हेतु वत्स"
एक साधु
कांटो पर लेटा है 15 बरस से
शीश नवाये झुकता हुआ खबरनवीस पूछता है
कांटों की सेज पर लेटने का मकसद क्या है देवपुरुष
काँटों के दर्द से अपराजेय दिखने की कोशिश करता
साधू कहता है "जन कल्याण हेतु मूर्ख"
45 किलो के बालों का वजन उठाये साधु से
पूछता है खबरनवीस
इस बोझ का मकसद क्या है गुरूदेव
बोझ कहने पर गुस्सा होता है साधु
खदेड़ देता है खबरनवीस को
नही पूछता खबरनवीस
नही पूछ सकता
कि सत्ता से सवाल नही
व्यस्वस्था से मलाल नही
तो कैसे होगा जन कल्याण
बोलता है बड़बोला साधु कि हठ योग से तो वह
धरती पलट सकता है
तो नही पूछ सका खबरनवीस
कि महात्मन
भगदड़ ही क्यो न रुक सकी हठयोग से
क्यों ही जनकल्याण का अवसर चूक गए
रील बजती हैं प्रसार माध्यमों मे
रील पैठती हैं हमारी चेतना में
रील नाचती है हमारे आजु बाजू
रील दौड़ती है हमारी रक्त वाहनियों मे
जनकल्याण की बाट में ऊंघती जन तक
पहुंचाई जाती है रील
पहुंचाएं जाते हैं बरसों के साधुओं के प्रयास
साधुओं के हठ
और हठ मे कण कण क्षीण होते साधू
पहुंचाई जाती है परचम लहराती संस्कृति
झंडे गाड़ता धर्म
निजाम खुश है
जनकल्याण का यह मुफीद तरीका है
कि जनकल्याण राजा का नही
ईश्वर का साधुओं का महकमा है
सुदूर किसी प्रदेश से
हवा आती है
बताती है
एक किसान मरणव्रत पर है
कोई खरबनवीस नही जाता वहां पूछने
कि मरणव्रत का सबब क्या है
सत्ता की पेशानी पर बल हैं
सत्ता चाहती है
कुम्भ जैसे हों सब लोग
ईश्वर से मांगे कल्याण
ईश्वर से मांगे रोटी
ईश्वर को सुनाएं कष्ट
और राजा को राज करने दे
सत्ता
मेले में धन लगाती है
जनकल्याण में रत साधुओं को पूजनीय बताती है
और मरणव्रत पर बैठे किसान को
राजद्रोही कहती है
सत्ता का अपना जुनून है
सत्ता का अपन टशन है
सत्ता की अपनी मस्ती है
सत्ता का अपना सुविधा क्षेत्र है
जिसमे आमजन का प्रवेश निषिद्ध है
आमजन के लिए मेले हैं
मेले में मस्त रहे जनता
राजा का काम राज करना है
राज करने में अड़ंगा डालने वाले मरणव्रत किसान
राजद्रोही हैं
राजा का ऐलान है
मरणव्रत किसान हंसता है
राजा के सुरक्षा क्षेत्र में जाने से डरता वह
राजद्रोह के तमगे से डरता अगर
तो मरणव्रत पर बैठता?
मरणव्रत किसान
जब जब हंसता है
राजा की नींद उचाट होने लगती है
मरणव्रत किसान जब जब हंसता है
राजा की शांत सत्ता के शांत पानी मे
बेचैनी की लहरें उठने लगती हैं
राजा जानता है
हठ योग से आजतक नही पलटी गयी धरती
धरती पलट सकती है यकीनन
आमजन यदि
मेले से निकल कर
सड़कों पर उतरने लग जाये
राजा जानता है
हजारों मेलों पर भारी है एक जन आक्रोश
हजारों साधुओं के हठ से बड़ा है
एक किसान का मरणव्रत
मेले की आड़ लेता
जनकल्याण से भागता राजा
कैसा होता है
देखना हो तो
संस्कृति की रक्षा में दुबले होते
अपने राजा को गौर से देखना।
©वीरेंदर भाटिया
Virender Bhatia
